Θεραπείες Υπογονιμότητας: Αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο μαστού σε γυναίκες με παραλλαγές στα γονίδια BRCA1 & 2;

Του Δρακούλη Γιαννουκάκου, Κλινικού Εργαστηριακού Γενετιστή στο Εργαστήριο Μοριακής Γενετικής του Ανθρώπου ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος & στο Τμήμα Γενετικής Συμβουλευτικής, Ευρωκλινική Αθηνών

O καρκίνος του μαστού είναι ο καρκίνος για τον οποίο γνωρίζουμε τους περισσότερους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή του. Μεταξύ άλλων είναι η ηλικία, το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, οι πυκνοί μαστοί, η ηλικία εμμηναρχής/εμμηνόπαυσης και πρώτης τελειόμηνης κύησης. Οι τρεις τελευταίοι παράγοντες σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού γιατί τροποποιούν το χρόνο έκθεσης του μαζικού αδένα στα οιστρογόνα. 

Καθυστερημένη εμμηναρχή και πρόωρη εμμηνόπαυση σχετίζονται με μείωση του κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Το ίδιο ισχύει για εγκυμοσύνη πριν την ηλικία των 30 χρόνων, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού (1). Γιατί όμως η εγκυμοσύνη λειτουργεί προστατευτικά σε σχέση με τον καρκίνο του μαστού; Η απάντηση βρίσκεται στο ότι μόνο κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας ο μαζικός αδένας φτάνει στο τελικό στάδιο διαφοροποίησης  (ή ωρίμανσης). Τα διαφοροποιημένα κύτταρα είναι πιο ανθεκτικά στο να μετατραπούν σε καρκινικά κύτταρα από τα κύτταρα που δεν έχουν υποστεί διαφοροποίηση (2).

Με βάση τα παραπάνω μπορεί να υποτεθεί ότι αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων που χρησιμοποιούνται για τη διέγερση των ωοθηκών κατά τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης συνεισφέρουν πιθανώς στη δημιουργία καρκίνου σε κάποιες περιπτώσεις.

Σε δείγμα 25.108 γυναικών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία γονιμότητας στην Ολλανδία μεταξύ 1980 και 1995, η θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης σε σύγκριση με τη θεραπεία μη εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού μετά από μια μέση παρακολούθηση 21 ετών (3).

Παρόμοια, πιο πρόσφατα αποτελέσματα σε σύνολο 65.000 γυναικών που υποβλήθηκαν σε αγωγή εξωσωματικής γονιμοποίησης έδειξαν ότι η επίπτωση του καρκίνου δεν διέφερε σε σχέση με το γενικό πληθυσμό (4).

Όσον αφορά όμως τις γυναίκες που φέρουν παθογόνες παραλλαγές στα γονίδια BRCA1 & 2, οι θεραπείες γονιμότητας αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού;  Τρεις  πρόσφατες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι θεραπείες γονιμότητας δεν σχετίζονται με αισθητή αύξηση του κινδύνου καρκίνου του μαστού (5-7).

Επίσης αντίθετα με ότι  είχε υποστηριχθεί στο παρελθόν σε σχέση με το ωοθηκικό απόθεμα σε γυναίκες που φέρουν παραλλαγές στα γονίδια BRCA1 &2 δεν φαίνεται να υπάρχει διαφορά σε σχέση με το γενικό πληθυσμό (8-9).

Τέλος σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού που φέρουν παθογόνες παραλλαγές BRCA  η χρήση θεραπειών υπογονιμότητας δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο υποτροπής (10).

Ωστόσο, όλοι οι συγγραφείς των παραπάνω εργασιών συγκλίνουν στο ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπογραμμιστεί η μεγάλη ανάγκη για ένα διεθνές μητρώο το οποίο θα μπορούσε να προωθηθεί και να εγκριθεί από διεθνείς εταιρείες ογκολογίας και γονιμότητας. Αυτό το εργαλείο θα επέτρεπε να αυξήσουμε τις γνώσεις μας και να δώσουμε πιο στέρεες απαντήσεις σε αυτό το θέμα που ενδιαφέρει πολλές γυναίκες.

1. https://www.cancer.gov/about-cancer

2. Nat Commun. 2018 Jun 26;9(1):2473

3. JAMA. 2016 Jul 19;316(3):300-12.

4. Hum Reprod. 2022 Mar 1;37(3):577-585.

5. Cancer Causes Control. 2008 Dec;19(10):1111-9

6. Br J Cancer. 2018 May 1;119(3):357-363

7. Fertil Steril. 2021 Aug;116(2):538-545.

8.  J Assist Reprod Genet. 2020 May;37(5):1037-1055

9. Reprod Sci. 2023 Jan;30(1):270-282

10. ESMO Open. 2021 Dec;6(6):1003