Ομιλία Γ. Φούντζηλα στο 2ο πανελλήνιο συνέδριο «Παρόν και Μέλλον στην Ογκολογία»

Η ομιλία του Γεωργίου Φούντζηλα, ομότιμου Καθηγητή ΑΠΘ, προέδρου και διευθύνοντα συμβούλου της Ελληνικής Συνεργαζόμενης Ογκολογικής Ομάδας και προέδρου του ΕλΙΕΚ στο 2ο πανελλήνιο συνέδριο «ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ», στην Πάτρα στις 16-18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022.

Κύριες, κύριοι επίσημοι προσκεκλημένοι, αγαπητοί συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι, θέλω να ευχαριστήσω τα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου και τους Προέδρους κυρίως τους κυρίους Καρδαμάκη και Κούτρα για την τιμητική πρόσκληση.

Θεωρώ ότι η επιλογή του τίτλου της διάλεξης είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη, καθώς άπτεται ενός ευαίσθητου θέματος, που αντανακλά τόσο τις αδυναμίες των κρατικών φορέων να αξιολογήσουν την πραγματικότητα και να οραματιστούν το μέλλον, όσο και το πείσμα, την ικανότητα και την ηράκλεια προσπάθεια που καταβάλλουν Ερευνητικές Ομάδες, Ιδιωτικοί Φορείς ή και μεμονωμένοι ερευνητές, ώστε να υπερπηδήσουν τεχνικά εμπόδια, να κατισχύσουν του τέρατος της Γραφειοκρατίας και να παράξουν γνώση, να καινοτομήσουν και να συμβάλουν ουσιαστικά στην εθνική προσπάθεια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Όσον αφορά στη δομή της σημερινής μου ομιλίας θα αναφερθώ ακροθιγώς σε ορισμένα επιδημιολογικά δεδομένα για τον καρκίνο παγκοσμίως, απλώς για να κατανοήσουμε καλύτερα το πρόβλημα, που συνιστά ο καρκίνος   και στη συνέχεια στην καινοτομία, επάνω στην οποία βασίζεται η ελπίδα ασθενών και επιστημόνων για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης αυτών, που συμβιώνουν με τον καρκίνο. Ακολούθως, θα παρουσιάσω μερικά στοιχεία, που αφορούν

1) στο τεράστιο οικονομικό φορτίο που συνεπάγεται γενικώς η αντιμετώπιση της νόσου,

2) στις κλινικές δοκιμές που αποτελούν πυλώνα της ανάπτυξης νέων αποτελεσματικών θεραπειών,

3) στα προβλήματα με τη νομοθεσία και στις καθυστερήσεις που παρατηρούνται στις εγκρίσεις νέων θεραπειών και τέλος, θα προσπαθήσω να δώσω μια αδρή εικόνα για την εφαρμοσμένη έρευνα στην Ογκολογία στη χώρα μας. Θα κλείσω με ένα ολιγόλεπτο βίντεο με την διαδρομή και την περιγραφή του έργου 2 επιστημονικών φορέων, του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας Του Καρκίνου και της Ελληνικής Συνεργαζόμενης Ογκολογικής Ομάδας, το έργο των οποίων έχω την τιμή να υπηρετώ τις τελευταίες 3 δεκαετίες.

1. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος είναι ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας καθώς αποτελεί παγκοσμίως την πρώτη αιτία θανάτου, ακολουθούμενος από τα καρδιακά νοσήματα και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία για την Έρευνα του Καρκίνου, που δημοσίευσε το 2020 σχετικά στοιχεία για 36 τύπους καρκίνου από 185 χώρες, υπολογίζεται ότι τη

χρονιά αυτή διαγνώστηκαν παγκοσμίως περίπου 19.3 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου, ενώ περίπου 10 εκατομμύρια ασθενείς κατέληξαν από τη νόσο. Ο καρκίνος του μαστού  για πρώτη φορά, ξεπέρασε σε συχνότητα, και στα 2 φύλα, τον καρκίνο του πνεύμονα, με τον δεύτερο να παραμένει πάντως ως η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Σύμφωνα με συγκεντρωτικά στοιχεία, 1 στους 5 ανθρώπους θα αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής του κάποιον τύπο καρκίνου, ενώ 1 στους 8 άνδρες και 1 στις 11 γυναίκες θα καταλήξουν από τη νόσο. Υπολογίζεται ότι το 2040 ο αριθμός των νέων περιπτώσεων καρκίνου θα αυξηθεί παγκοσμίως και θα αγγίξει τα 29 εκατομμύρια, μια αύξηση δηλαδή κοντά στο 47%. Είναι προφανές λοιπόν ότι ο καρκίνος συνιστά μια σημαντική απειλή για την ανθρωπότητα, λόγω του υπέρογκου φυσικού, συναισθηματικού και οικονομικού φορτίου, που βαρύνει τους ανθρώπους, τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες γενικώς.

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι περίπου 33.000 ασθενείς καταλήγουν ετησίως από καρκίνο. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι ο αριθμός αυτός είναι κατά προσέγγιση, καθώς η Ελλάδα είναι μια από τις 4-5 εναπομείνασες χώρες της Ευρώπης που δεν έχει αναπτύξει Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών, παρά τον πακτωλό Εθνικών και Ευρωπαϊκών Κονδυλίων, που έχουν κατά καιρούς διατεθεί για τον σκοπό αυτόν και το γεγονός από μόνο του έπρεπε να αποτελεί Εθνική ντροπή.

Επειδή η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, όπως λέει ο λαός, ελπίζουμε ότι με την υλοποίηση του Εθνικού Ψηφιακού Προγράμματος Αντιμετώπισης του Καρκίνου, που σχεδιάστηκε από την παρούσα κυβέρνηση, με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα επιτευχθεί αυτός, ο άπιαστος μέχρι σήμερα, στόχος. 

Ο καρκίνος είναι μια νόσος της μεγάλης ηλικίας. Η προϊούσα κυτταρική βλάβη από ενδογενείς και εξωγενείς στρεσογόνους παράγοντες, η αθροιστική βλάβη του DNA από τη διαρκή συσσώρευση απειράριθμων μεταλλάξεων με την πάροδο των χρόνων, η προϊούσα γήρανση των κυττάρων που προκαλείται από τη συνεχή μείωση του μήκους των τελομερών και την υπερέκφραση ογκογονιδίων, η γήρανση του ανοσοποιητικού συστήματος, όλα αυτά συμβάλλουν στην αναπόφευκτη γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού και τον καθιστούν ευάλωτο στην ανάπτυξη χρονίων φλεγμονωδών νοσημάτων και του καρκίνου. Για του λόγου του αληθές, περίπου το 46% των ασθενών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο είναι ηλικίας άνω των 75, ενώ το 90% είναι άνω των 50 ετών. ΠΧ σε μια χώρα, όπως το Η.Β., όπου ο πληθυσμός είναι περίπου 60 εκ., σήμερα 12 εκ. είναι >60 ετών και περίπου 3 εκ. συμβιώνουν με καρκίνο.

Αναμένεται ότι ο αριθμός αυτός το 2035 θα ανέλθει στα 4 – 5 εκ. περίπου, μία αύξηση δηλ. της τάξεως του 40%-60%. Η μεγάλη λοιπόν αύξηση του αριθμού των ασθενών παγκοσμίως συνεπάγεται μεγάλες προκλήσεις για τα Συστήματα Υγείας, ως προς το κόστος και το είδος των νέων αντικαρκινικών θεραπειών, την ανακάλυψη νέων τεχνολογιών και το πιο σημαντικό, την έγκαιρη αλλά και ισότιμη πρόσβαση όλων ανεξαρτήτως των ασθενών σε αυτές τις νέες θεραπείες και τεχνολογίες, πολλές από τις οποίες θα συμβάλουν στη μετατροπή του καρκίνου σε χρόνια νόσο αλλά και θα οδηγήσουν στην ίαση ενός σημαντικού αριθμού ασθενών.

Επιμένω στον όρο ισότιμη πρόσβαση που ήταν και το κύριο θέμα της ομιλίας του Προέδρου της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας, Καθηγητού EVERETT VOKES, στο ετήσιο Συνέδριο που έγινε στο Σικάγο, πριν από 2 εβδομάδες για να υπενθυμίσω ότι η πρόσφατη πανδημία του COVID-19, μας δίδαξε ότι η ανισομερής πρόσβαση στις Υπηρεσίες Υγείας δεν παρατηρείται αποκλειστικά σε άλλα κράτη ή άλλες γεωγραφικές περιοχές του πλανήτη μας, αλλά αφορά και στη χώρα μας. Υπάρχουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, όπως εθνικές μειονότητες που βρίσκονται εκτός του κοινωνικού ιστού, πρόσφυγες, μετανάστες, Έλληνες πολίτες με μηδενικό οικονομικό εισόδημα, για τους οποίους η Ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να παράσχει εγγυήσεις, ότι θα εκπληρώσει την ηθική και νομική υποχρέωσή της να προσφέρει όλα τα ευεργετήματα της καινοτομίας που εφαρμόζεται στην πρόληψη, την Ιατρική παρακολούθηση και τη θεραπεία σοβαρών νοσημάτων, του καρκίνου συμπεριλαμβανομένου.

2. KAINOTOMIA

Στην ομιλία του στο Congress τον προηγούμενο Απρίλιο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ JOE BIDEN ζήτησε από τους νομοθέτες να τον βοηθήσουν να δώσει ένα τέλος στον καρκίνο, όπως τον ξέρουμε “end cancer as we know it” όπως είπε.

Η φιλοδοξία της ηγεσίας των ΗΠΑ να καταπολεμήσει ριζικά τον καρκίνο είναι διαχρονική, καθώς ξεκίνησε επί προεδρίας NIXON και συνεχίστηκε με το project “Moonshot” επί Προεδρίας Barak Obama και Αντιπροεδρίας BIDEN.

Παρόλο που το project δεν αποδείχθηκε έως τώρα ιδιαιτέρως αποτελεσματικό, εντούτοις τα χρήματα που διατέθηκαν για την έρευνα άρχισαν να αποδίδουν καρπούς, ιδιαίτερα στην καινοτομία όπως θα αναφέρω παρακάτω.

H ΗΠΑ είναι η χώρα που δαπανά τα μεγαλύτερα ποσά για έρευνα στον καρκίνο παγκοσμίως, καθώς το 44% των φορέων που χρηματοδοτούν ερευνητικές προτάσεις, που αφορούν στον καρκίνο, βρίσκονται εκεί, συγκριτικά με το 21%, που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και 16% στην Ασία.

Οι κυβερνήσεις των προηγμένων οικονομικά χωρών, που επενδύουν στην έρευνα και καινοτομία, γνωρίζουν πολύ καλά πόσο επικερδής αναπτυξιακά είναι αυτή η επένδυση, καθώς όπως ανέφερε πριν 1 χρόνο και ο Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων κ.Δήμας «κάθε ευρώ που επενδύεται σε έρευνα αιχμής μέσα από τα Ευρωπαϊκά προγράμματα Horizon,  μπορεί να επιστρέψει στην πραγματική οικονομία 11 ευρώ».

Χάρις στις επενδύσεις στην καινοτομία, επιτεύγματα στην έρευνα του καρκίνου, που κάποτε, όχι πολύ πριν, φαινόταν ακατόρθωτα, σήμερα γίνονται πραγματικότητα χάρις σε μια σειρά τεχνολογιών που οδήγησαν σε επαναστατικές ανακαλύψεις στον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες βλέπουν, κατανοούν και αντιμετωπίζουν πλέον τον καρκίνο.

Τεχνολογίες και καινοτομίες όπως

1. η CRSPR που μας επιτρέπει να παρεμβαίνουμε και να τροποποιούμε τον γενετικό κώδικα σε ζώντα κύτταρα,

2. η τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με την επεξεργασία «μεγα δεδομένων», που τείνει να μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες διαγιγνώσκουν, θεραπεύουν και προβλέπουν την εξέλιξη της νόσου,

3. η τηλεϊατρική, με τα γνωστά πλεονεκτήματα που εκτιμήθηκαν ιδιαιτέρως στα χρόνια της πανδημίας από τον κορωνοϊό,

4. η κρυο-ηλεκτρονική μικροσκοπία, η οποία επιτρέπει στους ερευνητές να φωτογραφίζουν μόρια πάχους ενός δεκάτου του χιλιοστού της ανθρώπινης τρίχας, π.χ. ενός ριβοσώματος,

5. το Infinium – Assay της Εταιρείας Illumina, που επιτρέπει ταυτόχρονη ανάλυση εκατομμυρίων παραλλαγών νουκλεοτιδίων

6. και τέλος, η ρομποτική χειρουργική, που δίνει τη δυνατότητα στους χειρουργούς να προσφέρουν στους ασθενείς ταχύτερη ανάρρωση.

Όλα τα προαναφερθέντα παραδείγματα, επηρεάζουν ήδη, όχι σε κάποιο απώτερο μέλλον, αλλά σήμερα, την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ασθενών με καρκίνο και εγγυώνται ένα λαμπρό μέλλον για την ανθρωπότητα στην αέναη μάχη της όχι μόνο με τον καρκίνο αλλά και με άλλα δυσίατα νοσήματα.

3. ΚΟΣΤΟΣ

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας υπολογίζεται ότι το 2022 περίπου 2 εκατομμύρια Αμερικανοί θα νοσήσουν από καρκίνο και 600,000 θα καταλήξουν εξαιτίας της νόσου.

Το κόστος περίθαλψης των ασθενών, που βαρύνει το Σύστημα Υγείας των ΗΠΑ είναι τεράστιο,  π.χ. ενώ, το 2015 το κόστος αυτό ανήλθε στα 183 δις δολάρια, υπολογίζεται ότι το 2030 θα αγγίξει τα 246 δις δολάρια, δηλ. θα παρουσιάσει αύξηση κατά 34%.

Θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν  ότι σε χώρες με ανεπτυγμένη κουλτούρα ιδιωτικής ασφάλισης, όπως οι ΗΠΑ, περίπου το ήμισυ της δαπάνης αυτής επωμίζονται οι Ιδιωτικές Ασφαλιστικές Εταιρείες.

Όσον αφορά στο οικονομικό κόστος που προκύπτει παγκοσμίως από τον πρόωρο θάνατο και την αναπηρία λόγω καρκίνου, μια μελέτη της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και του Ιδρύματος LIVESTRONG, που διεξήχθη πριν από μερικά χρόνια, υπολόγιζε ότι αυτό άγγιζε τα 895 δις δολάρια.

Βέβαια, για να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα των προτεραιοτήτων, που θέτει η παγκόσμια κοινότητα στον  καταμερισμό των κονδυλίων, να θυμίσουμε ότι το 2021, το ποσό που δαπανήθηκε για στρατιωτικούς εξοπλισμούς από όλα τα κράτη της υδρογείου, ξεπέρασε τα 2.1 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή το συνολικό κόστος που δαπανούμε για τον καρκίνο, που προανέφερα, αντιστοιχεί περίπου στο 42% του θηριώδους κόστους που καταβάλλουν τα κράτη για επιθετικές ενέργειες ή για αμυντικούς σκοπούς.

Πέραν του κόστους για τη διαχείριση των ασθενών, που επιβαρύνει τους Εθνικούς Προϋπολογισμούς, υπάρχει και το κόστος, το οποίο επενδύουν οι προηγμένες οικονομικά χώρες στην έρευνα του καρκίνου.

Στην χώρα μας, όσον αφορά στην Εθνική Χρηματοδότηση για την Έρευνα και Ανάπτυξη, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, νομίζω πως μπορούμε να πούμε ότι ιδιαίτερα την τελευταία τριετία, σημειώθηκε μία αξιοσημείωτη άνοδος, που ανέρχεται από το 2020 στο 1,5%, αρκετά υψηλότερο του 0,6% που από μόνο του χαρακτήριζε την έλλειψη ερευνητικής κουλτούρας της Πολιτικής Ηγεσίας γενικώς στα χρόνια πριν την έλευση της οικονομικής κρίσης.

Βέβαια, έχοντας κατά νου, τη διαχρονική ρύση του Δημοσθένους από τον Α’ Ολυνθιακό, πριν από 2400 χρόνια, ότι «δεί δη χρημάτων, ώ Άνδρες Αθηναίοι, και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων», θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε αντικειμενικά ότι είμαστε πολύ πίσω από χώρες – γίγαντες στον τομέα της χρηματοδότησης της έρευνας, όπως το Ισραήλ που διαθέτει το 4,25% του ΑΕΠ, τη Ν.Κορέα το 4,35%, την Ιαπωνία το 3,5%, τη Σουηδία 3,3%, την Αυστρία 3,1%, την Ελβετία και τη Δανία 3%, τη Γερμανία και τη Φιλανδία 2,9% και τις ΗΠΑ 2,8%.

Είναι προφανές ότι χρειάζονται περισσότεροι Εθνικοί Πόροι για χρηματοδότηση της έρευνας. Πρωτίστως όμως θα πρέπει να πληρούνται κατά την γνώμη μου ορισμένες προϋποθέσεις, όπως 1) η αξιοκρατία και ο ελεύθερος ανταγωνισμός και όχι η σοβιετικού τύπου νοοτροπία ότι χρηματοδοτείται μόνο οτιδήποτε είναι κρατικό 2) η συνεχής αξιολόγηση και καταγραφή του παραδοτέου έργου, 3) η διεύρυνση του κύκλου των συμμετεχόντων φορέων σε προκηρύξεις ερευνητικών προγραμμάτων με συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα και κυρίως 4) η αλλαγή του καθεστώτος αξιολόγησης των προτάσεων με την ουσιαστική συμμετοχή αλλοδαπών κριτών, μια διαδικασία που ισχύει σε προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Δανία κ.άλ. και η οποία θα ενισχύσει την αίσθηση του αδιάβλητου της αξιολόγησης.

4. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ

5. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Οι κλινικές δοκιμές για την ανακάλυψη και καθιέρωση νέων αποτελεσματικών θεραπειών σε ασθενείς με καρκίνο, είναι ένας από τους πυλώνες της έρευνας στον καρκίνο. Τα πλεονεκτήματα για τους ασθενείς από τη συμμετοχή σε κλινικές μελέτες είναι προφανή, καθώς έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες, που θα αποδειχθούν αποτελεσματικές στη συνέχεια, πολύ πριν αυτές οι θεραπείες εγκριθούν από τις Κανονιστικές Αρχές για εφαρμογή στην Κλινική Πράξη. Ακόμα και σε μελέτες, ιδιαίτερα φάσης ΙΙΙ, στις οποίες η υπό εξέταση θεραπεία δεν θα αποδειχθεί αποτελεσματική, οι συμμετέχοντες ασθενείς, έχει αποδειχθεί επιστημονικά, ότι θα  έχουν καλύτερη πρόγνωση από αντίστοιχους ασθενείς, που θεραπεύονται εκτός πλαισίου Κλινικών Μελετών .

Από τις 3 επόμενες διαφάνειες γίνεται φανερό ότι ο αριθμός των κλινικών μελετών είναι σημαντικά μεγαλύτερος στις προηγμένες οικονομικά χώρες με υψηλό ΑΕΠ, όπως της Βόρειας Αμερικής, της Δ. Ευρώπης ή της Άπω Ανατολής.

Η πλειοψηφία των ογκολογικών μελετών αφορά σε μελέτες φάσης ΙΙΙ, από τα αποτελέσματα των οποίων εξαρτάται η έγκριση κυκλοφορίας ενός νέου φαρμάκου.

Είναι πλέον γενικώς αποδεκτό ότι ο αριθμός των κλινικών μελετών και ιδίως μελετών φάσης Ι, σε μία χώρα, είναι έμμεσος δείκτης του επιπέδου έρευνας, της ποιότητας του συστήματος Υγείας και της επιβίωσης των ασθενών.

Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι καταγράφονται μεγάλες διαφορές στην πρόσβαση των ασθενών σε ογκολογικές μελέτες μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Η Ελλάδα με στοιχεία του 2020 βρίσκεται αρκετά χαμηλά με 341 μελέτες, που διεξήχθησαν τη δεκαετία 2009 – 2019, επομένως τα περιθώρια βελτίωσης είναι μεγάλα.

6. ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΙΣ

Η έγκριση της κυκλοφορίας ενός νέου φαρμάκου δεν εγγυάται αυτομάτως την έγκαιρη πρόσβαση των ασθενών στο αδειοδοτημένο αυτό φάρμακο. Το κρίσιμο ερώτημα είναι πόσο μακρά είναι η καθυστέρηση, η οποία προφανώς διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι καθυστερήσεις γενικώς έχουν αρνητικό αντίκτυπο στους ασθενείς, καθώς υπολογίζεται ότι κάθε καθυστέρηση 4 εβδομάδων αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από τον καρκίνο κατά 10% περίπου. Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακοποιών διεξήγαγε μια σχετική έρευνα (W.A.I.T.)  και διαπίστωσε ότι ο χρόνος πρόσβασης στα νέα φάρμακα ήταν σημαντικά συντομότερος στις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης σε αντίθεση με τις χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης. Η Ελλάδα βρίσκεται λίγο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο με 447 ημέρες. 

H εφαρμογή του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τις Κλινικές Δοκιμές, με παράλληλη έναρξη, από τις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου, λειτουργίας του Πληροφοριακού Συστήματος Κλινικών Δοκιμών (Clinical Trial Information System, CTIS), πιστεύεται ότι θα αυξήσει τη διαφάνεια γύρω από τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα των Κλινικών Μελετών με συνέπεια την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και επομένως της συμμετοχής ασθενών, που είναι το ζητούμενο, ενώ παράλληλα θα συντομεύσει τον χρόνο έγκρισης για την έναρξη διεξαγωγής των κλινικών μελετών προς όφελος των ασθενών.

Στο σημείο αυτό θέλω να τονίσω με έμφαση, την προσωπική μου άποψη, ότι οι κλινικές μελέτες σχεδιάζονται και διεξάγονται για τους ασθενείς. Το κυριότερο όφελος από αυτές για μια οικονομία είναι η έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες, που ενδεχομένως θα αλλάξουν τη φυσική πορεία της νόσου και θα προσφέρουν καλύτερη και μεγαλύτερη επιβίωση. Τα οφέλη για την εθνική οικονομία, που διαφημίζονται σε κάθε ευκαιρία από τους κρατικούς φορείς, έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Αυτό είναι καλό να το έχουν υπ’ όψιν τους οι Πολιτικές Ηγεσίες ή οι εκπρόσωποι της Φαρμακευτικής Βιομηχανίας, όταν διοργανώνουν ημερίδες με σκοπό την καλλιέργεια και προώθηση της κουλτούρας των κλινικών μελετών στη χώρα μας.

Συνοψίζοντας όλα όσα προανέφερα σε ένα μοναδικό παράδειγμα προς μίμηση, μπορούμε να αναφερθούμε στη Φιλανδία, που θεωρείται πρωτοπόρος παγκοσμίως στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Αποτελεί κράτος-πρότυπο, σε διαφορετικές παραμέτρους, καθοριστικές για την επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου, όπως το κόστος, ο χρόνος αναμονής μέχρι τη διάγνωση και την έναρξη θεραπείας, η ευκολία πρόσβασης στις τεταρτογενείς δομές υγείας, και οι δεξιότητες του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού. Επί σειρά ετών παρουσιάζει υψηλές βαθμολογίες στην επιτυχή θεραπεία διαφόρων τύπων καρκίνου, όπως του προστάτη, του μαστού ή του εγκεφάλου, ενώ είναι πολύ υψηλή και η συχνότητα 5-ετούς επιβίωσης των ασθενών σε σχέση με την αντίστοιχη άλλων προηγμένων χωρών. Επιπλέον, ο αριθμός των ετεροαναφορών των δημοσιεύσεων των Φινλανδών επιστημόνων, που αφορούν στον καρκίνο, είναι υψηλότερος παγκοσμίως (27 ετεροαναφορές ανά δημοσίευση σε σύγκριση με 17 ανά δημοσίευση ερευνητών από το Ηνωμένο Βασίλειο). Το τελευταίο αποτελεί έναν έμμεσο δείκτη του υψηλού επιπέδου έρευνας για τον καρκίνο, που επιτελείται στα Ερευνητικά Κέντρα και Εργαστήρια της Φιλανδίας.

7. ΚΛΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ  

Στην Ελλάδα, ενώ έχουμε σημαντικές τεχνολογικές υποδομές και αρκετά Ερευνητικά Ινστιτούτα με σημαντικό, διεθνώς αναγνωρισμένο έργο στη βασική έρευνα, εντούτοις η εφαρμοσμένη έρευνα (τόσο κλινική όσο και η μεταφραστική) στον καρκίνο δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη.

Οι Έλληνες ερευνητές με πείσμα και αυταπάρνηση χωρίς επαρκή Εθνική στήριξη αγωνίζονται στο να κρατούν τη χώρα στον διεθνή χάρτη της δημοσιευμένης έρευνας και μάλιστα σε αξιόλογη θέση κατ’ αναλογία με τον πληθυσμό, όπως φαίνεται στη διαφάνεια.

Όσον αφορά στην κλινική έρευνα, αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από συμμετοχικές προσπάθειες Ογκολογικών Κλινικών ή Τμημάτων τόσο του Κρατικού όσο και του Ιδιωτικού Τομέα, σε Διεθνείς Κλινικές Δοκιμές, οι οποίες σχεδιάζονται και επιτηρούνται από τη Φαρμακευτική Βιομηχανία. Παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή μας σε αυτού του τύπου κλινικές δοκιμές, προσφέρει γνώση, εκπαίδευση προσωπικού, εμπειρία και οικονομικούς πόρους στο χειμαζόμενο ακαδημαϊκό πεδίο, εντούτοις ο αριθμός τους, όπως προανέφερα, είναι μικρός και τα οφέλη ανάλογα. Επιπλέον, ο σχεδιασμός τους από τη Βιομηχανία και οι στρεβλώσεις που υπάρχουν ακόμα στην Εθνική νομοθεσία περί κλινικών μελετών, οι οποίες έχουν αρθεί στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη ανεξάρτητης αμερόληπτης ακαδημαϊκής έρευνας και αυτό αποτελεί από μόνο του ένα σημαντικό πρόβλημα.

Επιχειρώντας να ενισχύσει την Εθνική προσπάθεια για την έρευνα, η οποία αποτελεί και συνταγματική υποχρέωση, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων προχώρησε το 2016 στην Ίδρυση ενός Ιδρύματος χρηματοδότησης της έρευνας, του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας.

Ένα δεύτερο εμβληματικό, τουλάχιστον κατά τον χρόνο της σύλληψής του (διατηρώ πολλές επιφυλάξεις για τις φάσεις του αρχικού σχεδιασμού και της υλοποίησής του) είναι το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία.

Το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας ιδρύθηκε τον Μάιο του 2018 με χρηματοδότηση, που προήλθε στα πλαίσια της συμφωνίας συμβιβασμού μεταξύ Ελληνικής Δημοκρατίας και Siemens.

Στόχος του δικτύου είναι μέσω της Έρευνας, η αναγνώριση της προδιάθεσης για την εκδήλωση ασθενειών και σε περίπτωση εκδήλωσης της νόσου ΠΧ καρκίνου, η μοριακή ανάλυση του όγκου για την ανεύρεση αλλαγών στο DNA ή στο RNA, που θα βοηθήσουν τους θεράποντες ιατρούς να σχεδιάσουν την αποτελεσματικότερη θεραπεία, δηλαδή να εφαρμόσουν στην πράξη εξατομικευμένη ιατρική. Περιμένουμε με ενδιαφέρον και ανυπομονησία να δούμε δημοσιευμένα αποτελέσματα της μέχρι σήμερα ερευνητικής δραστηριότητας του Δικτύου.

Παρόλα αυτά, ανεξάρτητες Ερευνητικές Ομάδες, χωρίς στήριξη από Εθνικούς πόρους, προσπαθούν να διεξάγουν κλινική και μεταφραστική έρευνα ξεπερνώντας μύρια εμπόδια γραφειοκρατίας, διαχείρισης, υποχρηματοδότησης, νομικής φύσεως κλπ.

Από όσο γνωρίζω, υπάρχουν 3 Συνεργαζόμενες Ερευνητικές Ομάδες οι οποίες καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των ακαδημαϊκά ανεξάρτητης Κλινικής Έρευνας στην Ογκολογία στην χώρα μας.

Είναι 1. η Ομάδα Μελέτης Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, που εκπροσωπείται κυρίως από το Αιματολογικό-Ογκολογικό Τμήμα της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ με διεθνώς αναγνωρισμένο έργο (slides) σε ιατρικά περιοδικά υψηλού κύρους.

2. Η δεύτερη Ομάδα είναι η Ελληνική Ογκολογική Ερευνητική Ομάδα με τον Καθηγητή κ. Γεωργούλια, ψυχή και καρδιά της Ομάδας, με πολυετή παρουσία και δραστηριότητα στη χώρα μας και πλούσιο ερευνητικό έργο, τόσο στην κλινική όσο και στη μεταφραστική έρευνα, πάρα πολλές δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά με υψηλό συντελεστή εμβέλειας και φυσικά παρουσιάσεις σε Διεθνή Συνέδρια.

3. Η τρίτη Ομάδα είναι η Ελληνική Συνεργαζόμενη Ογκολογική Ομάδα,  η οποία ιδρύθηκε το 1990 από 4 Παθολόγους-Οικολόγους που υπηρετούσαν στα Ογκολογικά Νοσοκομεία ΜΕΤΑΞΑ και ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ και στα Ογκολογικά Τμήματα των Πανεπιστημίων Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης.

Στο δίκτυο της σήμερα συμμετέχουν 24 Ογκολογικές Κλινικές ή Ογκολογικά Τμήματα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Kύριοι στόχοι της Ομάδος είναι η προώθηση της Κλινικής και μεταφραστικής έρευνας στην Ογκολογία η καλύτερη εκπαίδευση Ιατρών ή άλλων επιστημόνων με συναφές γνωστικό αντικείμενο και η μελέτη νέων μεθόδων θεραπείας στον καρκίνο. Έχουμε αναπτύξει συνεργασίες με πληθώρα Παθολογοανατομικών Εργαστηρίων Μοριακών Διαγνωστικών Εργαστηρίων, Ερευνητικών Ινστιτούτων τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.

Κλείνοντας, και πριν την έναρξη του βίντεο, θέλω να σας δείξω σε μία διαφάνεια τους ερευνητικούς τομείς, που κατά την προσωπική μου άποψη, θα διαμορφώσουν το μέλλον στη διαχείριση και θεραπεία των ασθενών με καρκίνο.

Πέραν αυτών που ανέφερα σε προηγούμενες διαφάνειες, βλέπετε ότι προσέθεσα 2 επιπλέον Τομείς Έρευνας, τη Νανοτεχνολογία και την Τεχνολογία mRNA . Η τελευταία αποδείχθηκε σωτήρια στην περίπτωση της πανδημίας COVID, λόγω της ταχύτατης παρασκευής των εμβολίων των εταιρειών Pfizer-BioTech και Moderna. Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές μελέτες με αυτού του τύπου εμβόλια σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία και ανοσοθεραπεία σε ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος, της κεφαλής και του τραχήλου και του παχέος εντέρου.

Τα πρόδρομα αποτελέσματα σε ασθενείς με καρκίνο της κεφαλής και του τραχήλου είναι άκρως ενθαρρυντικά και αναμένονται με ενδιαφέρον περισσότερα δεδομένα σε άλλες μορφές καρκίνου.