Τα "νέα" της ορμονοθεραπείας

Γράφει η Μύριαμ Αναστασίου, Παθολόγος-Ογκολόγος, Β’ ΠΡΠ Κλινική, ΠΓΝ ‘ΑΤΤΙΚΟΝ’

Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί μια από τις πιο κοινές μορφές καρκίνου στις γυναίκες, ενώ η ορμονοθεραπεία αποτελεί παραδοσιακά καθοριστικό εργαλείο για την αντιμετώπισή του, όταν πρόκειται για ορμονοεξαρτώμενο τύπο, δηλαδή όταν παρουσιάζουν έκφραση οιστρογονικών και/ή προγεστερονικών υποδοχέων. Σχεδόν το 70% των καρκίνων του μαστού είναι ορμονοεξαρτώμενοι [1].

Με την πρόοδο της ιατρικής έρευνας, έχουν αναπτυχθεί διαφορετικές κατηγορίες ορμονοθεραπείας, είτε αυτή εφαρμόζεται με φαρμακευτικό είτε με χειρουργικό τρόπο. Εστιάζοντας στη φαρμακευτική ορμονοθεραπεία, η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους αγωνιστές της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροφινών (GnRHa), όπως η γοσερελίνη, η τριπτορελίνη και η λευπρορελίνη, οι οποίοι προκαλούν καταστολή της ωοθηκικής λειτουργίας και χορηγούνται σε ασθενείς πριν την εμμηνόπαυση. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι αναστολείς αρωματάσης, όπως η λετροζόλη, η αναστραζόλη και η εξεμεστάνη. Εμποδίζουν την παραγωγή οιστρογόνων στον οργανισμό μέσω της αναστολής της αρωματάσης και είναι αποτελεσματικοί μετά την εμμηνόπαυση. Μελέτες όπως η SOFT και η TEXT έχουν καθιερώσει το συνδυασμό αυτών των κατηγοριών ορμονοθεραπείας σε προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με πρώιμο ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο μαστού [2,3]. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τους εκλεκτικούς ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων (SERMs), όπως είναι η ταμοξιφαίνη, οι οποίοι δρουν ανεξαρτήτως εμμηνοπαυσιακής κατάστασης της ασθενούς και φύλου, καθώς είναι εγκεκριμένη και για τους άνδρες με καρκίνο μαστού.

Παρά, όμως, την αποτελεσματικότητα αυτών των θεραπειών, ένα όχι αμελητέο ποσοστό των ασθενών θα παρουσιάσει αντίσταση στην ορμονοθεραπεία. Ανάμεσα στους μηχανισμούς αντίστασης, βρίσκονται οι μεταλλάξεις στο γονίδιο ESR1 που μπορεί να περιλαμβάνουν μέχρι και το 55% αυτών [4]. Γι’ αυτόν τον λόγο έχει αναπτυχθεί η τέταρτη κατηγορία ορμονοθεραπείας, οι εκλεκτικοί αποικοδομητές των οιστρογονικών υποδοχέων (SERDs), που δρουν και σε μεταλλάξεις του γονιδίου ESR1. Η φουλβεστράντη και η ελασεστράντη έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής, ενώ αρκετά άλλα φάρμακα αυτής της κατηγορίας είναι υπό μελέτη. Σύμφωνα με τη μελέτη EMERALD, ασθενείς με μεταστατικό ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο μαστού, που έλαβαν ελασεστράντη, είχαν μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης – ειδικά αν είχαν ταυτόχρονα και ESR1  μετάλλαξη – χωρίς εξέλιξη της νόσου σε σχέση με αυτούς που έλαβαν άλλες ορμονοθεραπείες [5].

Η αντίσταση στην ορμονοθεραπεία παραμένει μια σοβαρή πρόκληση για την ογκολογική κοινότητα. Η εξατομικευμένη ιατρική και η μοριακή ανάλυση μπορούν να προσφέρουν νέες προσεγγίσεις με στόχο να ξεπεραστούν οι μηχανισμοί αντίστασης και να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα στη θεραπεία των ορμονοεξαρτώμενων όγκων.

Βιβλιογραφία

1. https://seer.cancer.gov/statfacts/html/breast-subtypes.html
2. Francis PA, Regan MM, Fleming GF, Láng I, Ciruelos E, Bellet M, Bonnefoi HR, Climent MA, Da Prada GA, Burstein HJ, Martino S, Davidson NE, Geyer CE Jr, Walley BA, Coleman R, Kerbrat P, Buchholz S, Ingle JN, Winer EP, Rabaglio-Poretti M, Maibach R, Ruepp B, Giobbie-Hurder A, Price KN, Colleoni M, Viale G, Coates AS, Goldhirsch A, Gelber RD; SOFT Investigators; International Breast Cancer Study Group. Adjuvant ovarian suppression in premenopausal breast cancer. N Engl J Med. 2015 Jan 29;372(5):436-46. doi: 10.1056/NEJMoa1412379. Epub 2014 Dec 11. PMID: 25495490; PMCID: PMC4341825.
3. Pagani O, Regan MM, Walley BA, et al. Adjuvant exemestane with ovarian suppression in premenopausal breast cancer. N Engl J Med. 2014;371:107–118. doi: 10.1056/NEJMoa1404037
4. Zundelevich A, Dadiani M, Kahana-Edwin S, Itay A, Sella T, Gadot M, Cesarkas K, Farage-Barhom S, Saar EG, Eyal E, Kol N, Pavlovski A, Balint-Lahat N, Dick-Necula D, Barshack I, Kaufman B, Gal-Yam EN. ESR1 mutations are frequent in newly diagnosed metastatic and loco-regional recurrence of endocrine-treated breast cancer and carry worse prognosis. Breast Cancer Res. 2020 Feb 3;22(1):16. doi: 10.1186/s13058-020-1246-5. Erratum in: Breast Cancer Res. 2020 Mar 12;22(1):28. doi: 10.1186/s13058-020-01265-y. PMID: 32014063; PMCID: PMC6998824.
5. Bidard FC, Kaklamani VG, Neven P, Streich G, Montero AJ, Forget F, Mouret-Reynier MA, Sohn JH, Taylor D, Harnden KK, Khong H, Kocsis J, Dalenc F, Dillon PM, Babu S, Waters S, Deleu I, García Sáenz JA, Bria E, Cazzaniga M, Lu J, Aftimos P, Cortés J, Liu S, Tonini G, Laurent D, Habboubi N, Conlan MG, Bardia A. Elacestrant (oral selective estrogen receptor degrader) Versus Standard Endocrine Therapy for Estrogen Receptor-Positive, Human Epidermal Growth Factor Receptor 2-Negative Advanced Breast Cancer: Results From the Randomized Phase III EMERALD Trial. J Clin Oncol. 2022 Oct 1;40(28):3246-3256. doi: 10.1200/JCO.22.00338. Epub 2022 May 18. Erratum in: J Clin Oncol. 2023 Aug 10;41(23):3962. doi: 10.1200/JCO.23.01239. PMID: 35584336; PMCID: PMC9553388.